|
Dinja
Mifnija
Aktar minn 40 miljun ruh huma infettati bl-HIV, il-virus tal-marda
qerrieda AIDS. Kif ghidt, aktar minn 20 miljun, diga mietu. Ma 3 miljun ruh ser
imutu fit-12 il-xahar li gejjin. Dan ifisser li 9,000 ruh, mewta kulljum – tlett
darbie aktar milli mietu fl-attak fuq il-World Trade Centre f’Settembru li
ghadda. Kull jum li jghaddi, 15, 000 ruh ohra qed ikunu infettati. Jekk mhu ser
isir xejn bis-serjeta`, dawn kollha jmutu wkoll. L-AIDS hi marda li tahsad
lin-nies fl-aqwa ta` hajjithom aktar milli fl-ahhar
tax-xjuhija.
Il-bniedem malajr iwiegeb ghall-imwiet u l-hruxija ikkawzati
mill-qerda u l-kefrija tal-bnedmin. Hekk gara wara l-hruxija li rajna
fl-ex-jugoslavia u wara l-imwiet tat-Twin Towers. Izda meta l-imwiet ikunu
ikkawzati minn natura ir-reazzjoni tkun kawta u tiehu fit-tul. Min jemmen li
l-bnedmin kollha huma mahluqa indaqs, ghandu wkoll jara lil-bnedmin kollha wkoll
ghandu dritt li jghixu u kull mewt li tista` tigi evitata ghandha tkun evitata.
L-AIDS qed toqtol tant nies u l-fatti li l-figuri dejjem jikbru, jidher bic-car
li azzjoni serja biex tintgheleb din il-marda kiefra ghanha ma
ttiehditx.
Lill-Fqar tad-Dinja
L-AIDS toqtol l-aktar fil-pajjizi
l-aktar fqar tad-dinja. Il-Gvernijiet tal-pajjizi l-fqar bilfors li jridu
jghamlu hafna u hafna aktar biex jeqirdu dan il-mingell kiefer tal-mewt
f’pajjizhom. Dinn il-qerda ma tintghelibx billi dawn il-pajjixi jitkarrbu biss
ghal aktar ghajnuna minghand is-sinjuri. L-ghajnuna tiswa, izdal-isforz il-kbir
irid isir minnnhom. Il-pajjizi sinjuri jridu bilfors jizguraw li l-medicini
jaslu lil dawn il-pajjixi bil-prezzijiet li jistghu jaffordjawhom. Pero` mhux
kwistjoni biss ta` medicina. Kieku fil-pajjixi li l-aktar li jaffordjaw
medicini, l-AIDS inqerdet. Fil-verita` anke f’dawn il-pajjizi l-qerda qed
tizdied.
L-Ghar
L-aktar pajjizi infettati llum huma fl-Afrika. F’certi
pajjizi sa 30% tal-popolazzjoni hi nfettata, f’x’uhud minnhom anzi lahqet l-40%
ta` l-adulti u r-rata dejjem qed tizdied. Biza bhal din li baqa` nies fid-dinja
sinjura tal-punent li mhux qed ihabblu rashom, anzi qishom qatghu mill-Afrika.
Pero` l-problema hi enormi wkoll fic-Cina, fl-India, fl-Indonisja u fir-Russja.
X’ser jaghmlu dawn il-pajjizi sinjuri, jaqtghu jieshom wkoll minnn dawn
il-pajjizi? Qiesu jistghu ma jezistux aktar.
Fil-Fond
Fost
il-pajjizi mgarrba bil-kbir hemm dawk bl-akbar popolazzjoni fid-dinja. Fl-India
biss qisu li hemm 4 miljuni infettati. Fic-Cina hemm aktar. Fl-Indonesja
l-prostituzzjoni hi l-karru ta` l-infezzjoni. Fir-Russja it-titqib tad-droga.
Fir-Russja jikkalkulaw li hemm 5 miljuni infettati u 4 miljuni minnhom ghandhom
l-AIDS. X’uhud minnn dawn il-pajjizi bi tragedja ta` dan il-qies ghadhom lanqas
stenbhu ghall-problema enormi li ghandhom u ghat-theddida li qed joffru
lid-dinja. Ma jistghux jiggildulha b’determinazzjoni jekk lanqas biss ghadhom
ammettew l-kobor tal-ghadu li ghandhom f’nofshom. Din hi wkoll problema
mondjali. Ghad hawn wisq pajjizi li qishom jibzghu jammettu li ghandhom problemi
u li l-marda qed tirkbilhom proporzjon dejjem ghola tal-proporzjon
taghhom.
Fond Mondjali
Dan l-ahhar inholoq Fond Mondjali bil-ghan li
din il-marda tkun kumbattuta ahjar. Ghal darb’ohra dan il-Fond jiddependi
l-aktar mill-Amerika li hi l-akbar kontributur. Il-USA thallas bhala proporzjon
dak li hu dovut minnhom skond il-proporzjoni ta` rikkezza li ghandha b’paragun
mal-pajjizi l-ohra imbaghad isegwi l-linja tal-Amerika. Jigifieri jekk l-Amerika
toghlli l-proporzjon tal-GDP li titfa fil-fond l-ohrajn jghollu taghhom wkoll.
Zgur li biex tintrebah din il-gwerra huma bzonn ta` fondi kbar
immens.
Infieq
L-importanti izda li l-infieq isir sewwa. Din hi
problema kbira tal-fondi kollha immirata biex isolvu l-problemi li qed tiffacja
l-umanita` fil-bidu tat-tielet millenju. Iridi isir hafna u hafna infieq
bil-ghaqal specjalment fost it-tfajliet fil-pajjizi l-aktar milquta biex ikun
hemm edukazzjoni, l-aktar ekukazzjoni sesswali hafna akbar milli jezisti illum.
Irid isir hafna u hafna infieq aktar u b’hafna efficjenza fuq l-istrutturi
tas-sahha b’aktar bini ta` klinici, apparat ghat-tobba u l-holqien ta` strutturi
biex jitwasslu l-medicini. Irid isir aktar infieq fuq kollox biex tinstab
is-soluzzjoni ta` vaccin effettiv. Il-pajjizi l-foqra fuq kollox iridu jaghmlu
bhal ma ghamel il-Brazil. Dan il-pajjiz qabez il-kartelli mondjali tal-medicini
u beda jixtri medicini b’irhis minn fejn beda jsib. Ma baqghax marbut mal-hafna
patients li kien qed izomm il-prezz tal-medicini m’ghola s-smewwiet. Dan waqt li
n-neies kienu qed imutu ghax ma kienux jaffordjawhom. Il-Brazil ta ezempju
lill-kapitalisti li jiddominaw il-medicini li l-hajja tigi
l-ewwel.
Gwerra
Fid-dinja nisimghu b’hafna gwerrer. Isir hafna storbju
fuq spluzjoni l’hawn u spluzjoni l’hemm. Wara t-tragedja tat-Twin Towers
l-Amerika nefqet il-biljuni bla kontrol biex fethet gwerra lit-terrorizmu.
Il-mingel tat-terrorizmu hu kiefer u qerried. Izda hdejn il-mingel tal-AIDS mhu
xejn. Id-dinja ghad baqghala flagelli kbar ohra li jeqirdu l-miljuni bhal
taberculosis u l-malaria. Izda l-qerda l-kbira hi l-AIDS. Aktar minn nofs l-10,
000 miljun dollaru li kull sena jidhlu fil-Fond Mondjali jmorru fil-gwerra
kontra l-AIDS. Xorta wahda l-gwerra m’hiex tintrebah. 3 miljuni qed imutu
fis-sena. Il-flus li qed jintefqu mhux bizzejjed ghax din il-figura flok li
tonqos qed tizdied. Id-dinja taffordja twarrab aktar flus biex din il-gwerra
tintrebah. Iz-zmien hu kontrina. Din hi gwerra li n-nies tad-dinja jridu jirbhu
aktar milli l-gvernijiet. Ta` fuq dejjem jehilsuha. L-istess is-sinjur. Huma
l-fqar tad-dinja , dawk li jridu minn haddiehor li jlaqtuha l-aktar. Izda marda
li ssir pesta jekk ma tintrebahx tirbah hi, fuq kullhadd. Ghalhekk
l-urgenza.
|
