|
Kif Tahdem
It-TOSS kienet tahdem billi mhux lakemm
l-operatur jghid li baghat it-turisti f’Malta u jaghti r-rata li jkun hallas
biex qaleb il-Lira Ingliza ghal Lira Maltija u jippretendi d-differenza minghand
il-Gvern Malti bhala sapport biex izomm il-prezz tal-vaganza lit-turisti Inglizi
baxxa. It-talba ghall-hlas lura tad-differenza fil-kambju kienet issir wara
sottomissjoni kompleta u dettaljata u li seghtet tkun ivverifikata.
L-awtoritajiet Maltin kienu jaghmlu tajjeb ukoll li jizguraw li l-hlasijiet li
dwarhom kienet issir it-talba, kienu jkunu sostenuti b’ircevuti fiskali li jkunu
jistghu jigu verifikati mid-Dipartiment tal-VAT. Interessanti wkoll, li
l-mekkanizmu li kien jithaddem biex ikun assigurat li l-hlas tas-sapport
mill-Gvern Malti kien isir biss wara li s-suppliers lokali jkunu thallsu.
Ghalhekk jien insostni li kienet skema li minnha l-lukandier Malti mhux biss
kien igawdi ghax timlielu l-lukanda u mieghu jgawdi kull min jaqla` mit-turisti
li jigu Malta, izda wkoll kienet skema li tizgura li l-Malti jithallas fiz-zmien
stipulat.
Is-sistema tat-TOSS kellha wkoll mekkanizmu nteressanti li
nbena b’esperjenza ta` kif jahdem is-suq tal-vjaggi fil-Mediterran.
Il-mekkanizmu kien jizgura li l-pjanijiet u li l-operaturi tat-turizmu kienu
jaghtu qabel jaccettaw li jippartecipaw fl-iskema kienu fil-fatt ser jirnexxu.
Din kienet tghin lill-awtoritajiet tat-turizmu, kif ukoll lill-awtoritajiet
monetarji biex ikunu jafu fejn huma dwar is-suq Ingliz. Ghalhekk jien kont
nemmen li aktar milli titnehha kellha tinhadem skema simili ghas-swieq l-ohra
barra dak Ingliz fejn ukoll l-operaturi tat-turizmu kellu problema ta` prezz
gholi ikkawzata mir-rata tal-kambju tal-Lira Maltija.
FBR
L-iskema
tat-TOSS zviluppat mill-bidu bikri tal-Forward Buying Rate (FBR) fl-1985 u giet
zviluppata b’mod pjuttost sofistikat wara l-esperjenza kollha li giet akkumulata
matul is-snin. M’hemm l-ebda dubju li l-introduzzjoni tal-FBR, u wara tat-TOSS,
kienet l-unika mossa vera strategika u ntelligenti li tat spinta immensa
lit-turizmu Malti. Zvilupp sostenibbli tat-Turizmu Lokali mhux possibbli jekk
is-settur ma jaghmilx profitt. Hu l-profitt li hu l-akbar mutur ghal aktar
investiment, kemm fil-bini, f’impjanti, f’tahrig u f’reklamar u zvilupp ta`
prodott aktar sofistikat. L-iskema tat-TOSS kienet tintuza biex, mhux biss jigu
aktar turisti, izda wkoll biex l-intraprizi Maltin, lukandi u kull min jaghmel
mit-turizmu jaghmel profitt.
U ejja ma noqghodux nargumentaw dwar numri
u kwalita`. Dan argument tal-klassi tal-iskola biss! Ir-realta` ekonomika ta`
pajjizna tiddettalna li waqt li nizguraw li s-settur jaghmel profitt bizzejjed
biex jibqa jigbed lejh investiment li jgholli l-kwalita` biex ihajjar dejjem
aktar turisti ta` kwalita` jigu Malta, naraw ukoll li l-operaturi tat-turizmu
jibqghu jibghatu numru kbir bizzejjed ta` turisti biex is-suq kollu lokali
jgawdi. Ghadna lura milli nghidu li f’Malta wasalna f’xi punti krucjali fejn
jidhol it-turizmu. Dan hu argument akkademiku. Min imiss mal-hajja tax-xoghol
jaf li irridu kemm in-numru kif ukoll it-tkattir kontinwu tal-kwalita`.
M’ghandniex ninhlew nargumentaw qisu li wahda teskludi lill-ohra, ghax mhux
il-kaz!
Kompetittivita`
Meta kienu ser iwaqqfu l-FBR l-ewwel darba,
jien kont ghamilt studju li ghin biex id-decizjoni nbidlet. Dan ghamiltu ghal
darba, darbtejn, kull meta kien hemm caqlieqa biex l-FBR titnehha. Meta twaqqfet
l-FBR u ddahhlet it-TOSS ukoll kont argumentajt u tlabt spjegazzjoni. Il-Profs
Josef Bonnici, li kien il-Ministru responsabbli mit-Turizmu, aktar bhala habib
milli f’kapacita` ufficjali, spjegali x’kienet l-intenzjoni u kif kienet ser
tahdem is-sistema u kien ukoll fdali d-dettal ta` kif kienet ser topera. Jien
bqajt insegwi l-izvilupp u stajt ninnota li t-TOSS kienet qed tigi zviluppata
f’sistema pjuttost kumplessa izda b’mekkanizmu li jahdem sewwa u jaghmel sens.
Is-sens kien gej mill-fatt li kuntrarjament ghal hafna skemi ohra li kultant
jipproponu entitajiet pubblici Maltin b’hafna daqq ta` trombi u li wara jmutu
mewta naturali bla ebda rizultati basta jkunu ntefqu somom enormi ta` flus (bhal
xi skemi tal-MDC, ETC, tal-IPSE u tal-Banek), is-sistema tat-TOSS kienet
ibbazata fuq figuri xjentifici maghrufa. L-ghan taghha kien wiehed u car daqs
il-kristall: dak li jzomm lit-turizmu Malti kompetittiv. Dan l-FBR/TOSS kienet
taghmlu bl-aktar mod semplici: billi tistudja l-prezzijiet fuq il-brochures
ewlenin ta` kemm tiswa` vaganza fil-Mediterran u kienet kontinwament tirranga
l-prezzijiet ta` Malta biex dejjem ikollha vantagg kompetittiv. Inbaghti ferm
biex xi hadd jikkonvincini li dan ma kienx mod mill-aktar intelligenti kif lil
Malta nzommuha mimlija bit-turisti bil-vantaggi enormi li dan ikollu fuq
l-ekonomija kollha Maltija. Inbaghti hafna ghalhekk biex inkun konvint li
d-decizjoni li tinqatel it-TOSS ma kinitx ghal kollox
gennata.
Rizultati
Il-figuri tat-turisti li jigu f’Malta mis-suq
Ingliz, kategorija b’kategorija, fuq perjodu differenti ta` vaganzi u fi
zminijiet differenti tas-sena, juru b’mod car li t-TOSS kien irnexxiela zzomm
is-suq Ingliz milli jitkisser. L-analizi tal-figuri turi bl-aktar mod car kif
fiz-zmien li thaddmet it-TOSS, is-suq Ingliz irpilja u ssahhah izda waqa` lura
hekk kif tnehhiet. U nerga nghid, sena ohra nkunu nistghu naraw l-impatt car fuq
is-suq Ingliz tat-tnehhija tat-TOSS. J’alla dak li qed nistenna ma jigrix. Hadd
ma jiehu pjacir jara s-suq Ingliz jitkisser. Sfortunatament izda jekk ix-xejra
fit-turizmu kif murija minn studji ippublikati tkompli, Malta minghajr TOSS
is-sena d-diehla tkompli ghan-nizla fuq is-suq Ingliz u n-nizla tkun b’rata
aktar mghaggla. U nerga nghid ukoll, mhix kwistjoni ta` aktar rekalamar. Biex
tbiegh tridhom it-tnejn: l-ghajta u l-prezz. Tghajjat kemm tghajjat, jekk
il-prezz ikun hazin ma tbieghx. Aktar u aktar jekk il-kwalita` tal-prodott tkun
qed tehzien. Kull min qatt dahal go hanut li jbiegh il-vjaggi u ra lin-nies kif
tixtri l-vaganzi jaf li l-prezz hu fundamentali. It-TOSS kienet tizgura li fuq
l-aqwa suq ghal Malta, dak Ingliz, Malta kienet konsistentament
kompetittiva.
Emorogija
Meta jien dhalt Chairman u Chief Executive
Officer tat-Turizmu fl-ahhar ta` l-1984 iggennint meta rajt kif is-suq Ingliz,
li naturalment kien aktar importanti proporzjonalment ghal Malta milli hu llum,
kien kwazi tkisser. Il-figuri li kelli f’idi kienu tal-genn. Meta l-Ministru ta`
dak iz-zmien, Joe Grima, qabbadni nistudja u nitkellem ma` l-operaturi
tat-turizmu kollha biex tinstab soluzzjoni u ndawwru r-rotta, l-konkluzjoni
tieghi kienet wahda: Malta biex tibqa` kompetittiva u fl-istess waqt izzomm
il-munita nazzjonali b’sahhitha bizzejjed biex issostni l-ekonomija Maltija u
tevita l-konsegwenzi ta` l-izvalutar tal-Lira u wkoll tizgura li l-operaturi
Maltin ikollhom il-qliegh xieraq mehtieg biex l-investiment jibqa` konsistenti,
bilfors li riedet thaddem sistema ta` sapport lill-operaturi
tat-turizmu.
Id-dhul tal-FBR fl-1985 waqfet l-emorogija tal-bidu
tat-tmeninijiet u tat lil Malta gid kbir. Id-dhul tat-TOSS fl-1996 waqqfet
it-tmermir tas-suq Ingliz li kien rega beda fil-bidu tad-disghinijiet u rega ta
lil Malta spinta gdida ta` gid ekonomiku.
Issa it-tnehhija tat-TOSS
fis-sena 2002 ser terga titfghana fil-limbu.
Iz-zmien jaghtina
parir!
|
