Twegiba: Lanqas xejn.
L-ewwel nett, irridu naghmluha cara li ahna naqblu li fil-pajjiz jonqos
it-tipjip, ghax huwa fatt maghruf li l-konsum tat-tabakk huwa wiehed mill-ikbar
perikli li jezistu ghas-sahha tal-bniedem. Ahna qeghdin nilmentaw ghax, b’daqqa
ta’ pinna, il-Gvern qabad u dahhal regolamenti godda u qieghed jghid li, minn
issa ‘l quddiem, is-sidien ta’ l-istabbilimenti privati kollha huma responsabbli
li jaraw li fil-postijiet taghhom ma jsirx tipjip.
Minflok beda minn daru
u l-ewwel applika dawn ir-regolamenti fid-dipartimenti tal-Gvern, ghadda l-piz
mill-ewwel fuq il-privat. Ahna din inqisuha bhala decizjoni ngusta hafna.
Kieku beda bid-dipartimenti tieghu, il-Gvern kien ikollu c-cans li
janalizza l-effetti ta’ dawn ir-regolamenti u jaghmel studju serju qabel ma
jimponi r-regolamenti fuq il-privat ukoll.
Biex ghaggel, il-Gvern ma
studjax, nghidu ahna, x’inhu l-proporzjon ta’ nies li jpejpu u ohrajn li ma
jpejpux fuq il-postijiet tax-xoghol. Ma hasibx li, jekk se taqta’ t-tipjip
mil-lant tax-xoghol, iridu jinholqu facilitajiet fejn il-haddiema jistghu jmorru
jqabbdu sigarett. Ma qiesx x’konsegwenzi se jkun hemm fil-postijiet tax-xoghol
jekk certi haddiema, ghal xi raguni jew ohra, ma jkunux jistghu jithallew
jillargaw biex imorru jpejpu.
X’se jigri jekk xi haddiema jibdew jinsistu
ma’ min ihaddimhom li, kull certu hin, iridu jieqfu mix-xoghol biex imorru
jpejpu? Ahna konna qeghdin nippretendu li l-Gvern l-ewwel jaghmel ezercizzju
bhal dan fid-dipartimenti tieghu, jara kif imorru l-affarijiet u wara jdahhal
ir-regolamenti fis-settur privat ukoll. Kieku mexa hekk, ibqa’ zgur li kien isib
il-koperazzjoni shiha taghna.
M: Fil-principju, taqblu li
t-tipjip f’postijiet pubblici ghandu jinqata’ ghal kollox?
T: Ahna nemmnu
li s-sidien ta’ l-istabbilimenti bhal ‘bars’ u postijiet tad-divertiment
ghandhom jinghataw id-dritt li jaghzlu huma jekk jippermettux tipjip u b’liema
mod. Imbaghad jaghzlu l-klijenti.
Mal-bieb ta’ kull stabbiliment ikun
hemm tabella li tindika jekk f’dak il-post it-tipjip ikunx ipprojbit, jekk ikunx
permess izda jkun hemm apparat li jsaffi l-arja jew jekk ikunx hemm zona ghaliha
fejn ikun jista’ jsir it-tipjip. Imbaghad jiddeciedi dak li jkun.
Ahna
ilna s-snin niggwidaw u ninkoraggixxu lill-membri taghna biex, kemm jista’ jkun,
jinstallaw apparat li jnaddaf l-arja jew joholoqu xi kmamar apposta biex jevitaw
li jinholoq kunflitt bejn dawk li jpejpu u dawk li ma jpejpux.
Illum
tezisti teknologija li, jekk tigi sfruttata sew, ma jkun hemm bzonn ta’ l-ebda
projbizzjoni totali fuq it-tipjip f’postijiet pubblici. Kieku l-Gvern imqar
indaga x’inhu jsir digà f’Malta stess qabel ma qabad u impona dawn
ir-regolamenti, kien isib li hawn diversi postijiet tax-xoghol li dahhlu dawn
il-facilitajiet. Imma dawn il-facilitajiet ma jsirux mil-lum ghal ghada.
Il-Gvern ha l-ehfef triq, izda hemm metodi ohra, li jaghmlu aktar sens
minn projbizzjoni totali fuq tipjip, kif tipprotegi s-sahha u s-sigurtà
tal-haddiema u tal-klijenti fuq il-postijiet tax-xoghol.
Ahna qeghdin
nghidu li, qabel ma nimbuttaw lis-sidien biex izidu din il-protezzjoni, kif inhu
xieraq, il-Gvern irid jara min se jipprovdi l-fondi biex jghinhom jaghmlu dan.
Din kienet wahda mill-weghdiet li saru qabel ma vvotajna dwar is-shubija fl-UE.
Kienu wieghduna li kien se jkun hemm fondi biex lil min se jbati bil-konsegwenza
ta’ l-implimentazzjoni ta’ l-acquis communautaire nghinuh.
Mela nesiha
l-Gvern din il-weghda? Ghal ditti kbar, nefqa ta’ Lm4,000 tghaddi ma’ l-ohrajn,
izda ghal hafna negozji zghar dan huwa piz kbir wisq. Jekk, per ezempju, niehdu
l-‘bars’ u l-hwienet kollha li ghad m’ghandhomx installat apparat li jnaddaf
l-arja, nikkalkulaw li trid madwar Lm2 miljun biex taghmilhom.
Ahna ma
rridux Gvern tan-nuna. Ir-rwol ta’ l-istat huwa li jeduka u jiggwida
lic-cittadin. Lic-cittadin Malti, fl-2004, ejjew ma nistmawhx izjed tarbija.
Trid tinfurmah li t-tipjip huwa hazin, imma mbaghad jaghzel hu.
M: Imma
l-Gvern m’ghandux ukoll l-obbligu li jhares lil min ma jpejjipx
mill-inkonvenjenza li jista’ johloqlu min jaghzel li jpejjep?
T: Jekk,
bil-vizzju tieghu, l-individwu jkun qieghed jaghmel hsara lil haddiehor,
il-Gvern ghandu l-obbligu wkoll li jara li l-istabbilimenti jkollhom
il-facilitajiet mehtiega biex dan ma jsehhx. Kif ghidt, it-teknologija biex
titnaddaf l-arja u jitnehhew id-dhahen tezisti, imma lill-‘bars’ u
lir-ristoranti trid taghtihom ic-cans jirristrutturaw u taghtihom il-mezzi biex
jaghmlu dan.
Bil-mod kif il-Gvern irid jimponi dawn ir-regolamenti cumm
bumm, se ssir ingustizzja. Dan minhabba li dawk kollha li mxew fuq il-pariri
taghna u nvestew l-eluf biex installaw apparat biex l-arja fl-istabbilimenti
taghhom tinzamm nadifa u bla dhahen, jew li qasmu l-post f’zona fejn joqoghdu
dawk li jpejpu u ohra ghal dawk li ma jpejpux, issa qeghdin nghidulhom li dan
kollu ghamluh ghalxejn ghax hadd m’hu se jkun jista’ jpejjep.
M: Ma
thossx li d-dibattitu li qam dwar din il-kwistjoni se jservi biex il-Gvern
jisma’ l-ilmenti u l-argumenti ta’ min ma jaqbilx mar-regolamenti u
jiccaqlaq?
T: Nittamaw. Kieku ma ghollietx lehinha l-GRTU lanqas biss
kien ikun hawn dibatittu dwar dawn ir-regolamenti fil-pajjiz. Il-Gvern ma
konsulta ma’ hadd, ghax ried idahhalhom inkiss inkiss.
L-intenzjoni
tal-Gvern kienet li jasal April u nsibu dawn ir-regolamenti ma’ wiccna. Dan
m’hux mod kif tmexxi l-pajjiz. Illum il-mod kif il-Gvern ghandu jmexxi huwa dak
li qieghda turina l-Unjoni Ewropea u li qeghdin jiftahru biha l-ministri ewlenin
kollha, li jikkonsulta ma’ l-imsiehba socjali u bil-mod il-mod, jintlahaq qbil
dwar kif se nahdmu flimkien skond pjan miftiehem biex nilhqu miri li dwarhom
naqblu lkoll. Il-Gvern jibqa’ jigdeb u jghid li ddecieda li jippubblika
r-regolamenti f’Settembru biex jidhlu fis-sehh f’April biex tilhaq issir
diskussjoni.
Kieku dan huwa minnu, l-ewwelnett kien johrog White Paper u
mhux johrog l-Avviz Legali mill-ewwel. It-tieni nett, kien jibda diskussjoni
pubblika fuq is-suggett.
Il-verità hi li l-Gvern ippubblika r-regolamenti
f’Settembru ghax, skond direttiva ta’ l-UE, ma jistax jghaddi xi legislazzjoni
li taffettwa cittadini ohra ta’ l-Unjoni jekk ma jaghtix avviz bil-quddiem ta’
sitt xhur.
Imma allura intom ghaliex biex semmejtu lehinkom dwar
il-kwistjoni stennejtu s’issa u ma tkellimtux mill-ewwel, malli nhargu
r-regolamenti f’Settembru? Ahna qajjimna l-kwistjoni meta hassejna li kien
fl-ahjar interess taghna li nqajmuha. Kieku qajjimniha qabel, in-nies taghna ma
kinux jirreagixxu kif ghamlu issa.
M: X’tixtiequ tbiddlu f’dawn
ir-regolamenti?
T: Hemm diversi affarijiet li jridu jinbidlu. Insemmu
zewg punti. Kif sar, dan l-Avviz Legali qieghed jaghti ‘drittijiet’ godda
lill-haddiema li, sa fejn naf jien, l-ebda trade union qatt ma talbithom. Nghidu
ahna, jekk fil-post fejn tahdem ikun hemm xi klijent jew haddiem iehor ipejjep u
lilek idejqek, se jkollok id-dritt li tieqaf mix-xoghol u titlaq ‘il
barra.
Dan huwa ezempju car ta’ kemm din il-Ligi tfasslet b’mod
irresponsabbli. Ma taghmel l-ebda sens u dan jghiduh l-avukati. Minn mindu
l-kundizzjonijiet tax-xoghol tal-haddiema sar jibdilhom il-Ministru tas-Sahha?
Jezisti l-‘Employment and Industrial Relations Board’, li fih hemm
ir-rapprezentanti tat-trade unions u ta’ min ihaddem, li fih jiddiskutu bidliet
fil-kundizzjonijiet tax-xoghol. X’jigifieri tohrog avviz legali taht l-Att dwar
il-Kontroll tat-Tabakk, li m’ghandha x’taqsam xejn mal-kundizzjonijiet
tax-xoghol u taghti drittijiet godda lill-haddiema fuq il-post
tax-xoghol?
Ahna wkoll kontra l-fatt li dawn ir-regolamenti qeghdin
idawru t-tipjip f’post pubbliku, li huwa uzanza socjali, f’att kriminali. Izda
minflok jehel il-habs min jinqabad ipejjep, skond dawn ir-regolamenti, se jehel
is-sid tal-hanut!
Lanqas jekk toqtol f’hanut ma jehel is-sid! Jigifieri
l-pulizija, li digà ghandha problema biex taqbad lil dawk li jpejpu d-droga, se
toqghod tinhela biex taqbad lil dawk li jpejpu t-tabakk u tarresta lis-sidien
tal-bars?!
M: Imma, jekk nitkellmu dwar il-qasam tad-divertiment, ma
thossx li hija esagerazzjoni li wiehed jipprova jaghti l-impressjoni li
l-istabbilimenti f’dan is-settur jispiccaw biex ifallu lkoll jekk jghaddu dawn
ir-regolamenti?
T: New York dahhlu regolamenti simili fil-‘bars’,
il-‘canteens’, il-kafeteriji u l-postijiet tad-divertiment. L-istatistika wriet
li dawn in-negozji tilfu nofs il-kummerc taghhom. Ir-raguni hi li min ipejjep
jibda jaghzel postijiet miftuha minflok maghluqa.
M: … imma dawk mhux
membri taghkom ukoll?
T: Iva, imma jekk jien ghamilt ghomri u zmieni
ninvesti f’post li ghandu gewwa biss u li minnu jiena u l-haddiema tieghi
naqilghu l-hobza ta’ kuljum, min hu l-Gvern biex jghid lin-nies li jpejpu ma
jigux aktar fil-post tieghi u jmorru f’ta’ haddiehor?
M: Il-Gvern laqa’
t-talba tal-GRTU u se jiltaqa’ maghkom nhar il-Gimgha. Jekk il-Gvern jibqa’
jinsisti li jibqa’ ghaddej bil-pjani tieghu u fil-5 ta’ April jintroduci
r-regolamenti l-godda kontra t-tipjip f’postijiet pubblici, x’se tkun
ir-reazzjoni taghkom?
T: Ahna qeghdin niehdu pariri legali biex inkunu
f’qaghda li nisfidaw dawn ir-regolamenti. Jekk ma jirnexxilniex insibu
soluzzjoni bid-diskussjonijiet, ahna se niddikjaraw tilwima mal-Gvern. Il-GRTU
llum hija rregistrata bhala assocjazzjoni ta’ min ihaddem. Din il-kwistjoni se
taffettwa lis-sidien tan-negozji u tal-postijiet tax-xoghol kollha ta’
Malta.
Ahna nemmnu li, meta nibdew nitkellmu, jekk iz-zewg nahat ikollhom
intenzjoni tajba, iz-zejt jitla’ f’wicc l-ilma, l-affarijiet jiccaraw u nsibu
tarf.
Ahna certi li ghandna argumenti bizzejjed biex inbieghu. Imma ahna
nafu li jekk dawk ir-regolamenti se jidhlu kif inhuma, tant se jkunu ta’ hsara
ghall-membri taghna li ma nkunux nistghu ma naghtux direttivi lill-membri
taghna. Ahna rridu regolamenti li jkunu serji u applikabbli.
M: X’tip ta’
direttivi?
T: Id-direttivi li naghtu lill-membri taghna jkunu b’mod li
niggwidawhom kif ghandhom igibu ruhhom biex jinjoraw ir-rigidità ta’ dawn
ir-regolamenti u jkunu konformi ma’ kampanja suret in-nies kontra t-tipjip.
Qieghed niehu r-responsabbiltà ta’ dak li qieghed nghid, ghax il-GRTU ghandha
d-dmir li tiddefendi l-interessi tal-membri taghha u ta’ l-impjegati taghhom.
Ahna lesti wkoll li nisfidaw dawn ir-regolamenti fil-Qorti, ghax qeghdin jimponu
fuq il-membri taghna kudizzjonijiet godda li m’humiex gusti.
|
